Często wśród doniesień medialnych pojawiają się informacje, jak z każdym rokiem co raz bardziej rośnie zadłużenie w sprawach alimentacyjnych. Coraz większa grupa osób przestaje się wywiązywać z orzeczonych wyroków nakładających na nich obowiązek alimentacyjny. Część z nich robi to świadomie, inna część nawet nie zdaje sobie sprawy jakie konsekwencje karne mogą ich za to spotkać. 

Przestępstwo niealimentacji zostało uregulowane w art. 209 ustawy Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88, poz. 553).  Zgodnie z § 1 tegoż przepisu „Kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.”

Surowszą odpowiedzialność przewiduje art. 209 § 2 kk, który stanowi, że „Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,  podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.

Przestępstwo to znalazło się w rozdziale XXVI Kodeksu karnego, obejmującego przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece. Przedmiotem ochrony w tym przepisie jest prawo do zapewnienia uprawnionemu zabezpieczenia materialnego i godnych warunków egzystencji. 

Kto może być sprawcą przestępstwa niealimentacji?

Sprawcą przestępstwa niealimentacji może być osoba, na którą nałożono obowiązek alimentacyjny w drodze orzeczenia sądu (wyrok, czasem postanowienie o zabezpieczeniu alimentów), ugody zawartej przed sądem lub innym organem albo ustalonego umową. Sama definicja obowiązku alimentacyjnego znajduje się z kolei w art. 128 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. 1964 Nr 9, poz. 59) i oznacza obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby również środków wychowania. Uprawnionym do alimentów może być dziecko bądź były małżonek.

Przy ocenie czy doszło do popełnienia przestępstwa uchylania się od alimentów, konieczne jest najpierw ustalenie, iż istnieje obowiązek alimentacyjny wynikający z orzeczenia sądu, ugody bądź umowy, a następnie dokonanie oceny czy sprawca uchyla się od tegoż obowiązku. 

Uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego zachodzi wtedy, gdy zobowiązany mając obiektywną możliwość wykonywania tego obowiązku, nie dopełnia go w złej wierze. Taka sytuacja zachodzi, kiedy sprawca przestępstwa nie wypełnia obowiązku alimentacyjnego ponieważ nie chce go wypełnić lub ten obowiązek lekceważy.

Ponadto, istotnym dla ponoszenia odpowiedzialności karnej jest, aby zaległości powstałe wskutek uchylania się od płacenia alimentów stanowiły równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych lub opóźnienie w świadczeniu obowiązku alimentacyjnego wynosiło co najmniej trzy miesiące. 

Czy niealimentacja jest ścigana z urzędu?

Ściganie przestępstwa niealimentacji następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego. Jednakże, jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstwa określonego odbywa się z urzędu. W praktyce w sytuacji uzyskania od komornika zaświadczenia o bezskuteczności egzekucji i zwróceniu się do Funduszu Alimentacyjnego celem wypłaty świadczeń alimentacyjnych, zwykle to właśnie ten Fundusz zawiadamia właściwy urząd prokuratorski o podejrzeniu popełnienia przestępstwa niealimentacji, który następnie prowadzi takie postępowanie z urzędu. 

Czy można uniknąć kary za niepłacenie alimentów?

Ustawodawca motywowany przede wszystkim chęcią zapewnienia środków na rzecz uprawnionego do alimentów jako wartością nadrzędną i dobrem chronionym w tym typie zabronionym przewidział możliwość niepodlegania przez sprawcę karze za uchylanie się od świadczenia alimentów za przestępstwo w typie podstawowym wskazanym w art. 209 § 1 kk oraz możliwość odstąpienia od wymierzenia kary za uchylanie się od alimentów skutkujące narażeniem osoby uprawnionej na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych tj. przestępstwo opisane w art. 209 § 1a k.k.

Dla skorzystania z opisanego wyżej dobrodziejstwa ustawodawcy konieczne jest  uregulowanie całości zaległych alimentów przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w sprawie. Jednakże jeśli np. okres zaległości w płatnościach bądź suma zaległości były znaczne bądź gdy sprawca złośliwie nie płacił świadczenia prowadząc do znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej uprawnionego do alimentów, sąd może przyjąć, że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko możliwości odstąpienia od wymierzenia kary. 

Podsumowanie

Ustawodawca wprowadził odpowiedzialność karną za uchylanie się od obowiązku alimentacyjnego. Przewidział jednocześnie możliwość uniknięcia kary w sytuacji uregulowania zaległych alimentów. Jeśli poszukujesz pomocy prawnej adwokata w Nowym Sączu w sprawie alimentacyjnej, szukasz reprezentacji w sądzie zapraszam do kontaktu.

Przeczytaj także