Zachowek to określony pieniężnie ułamek wartości udziału spadkowego, który przypadałby spadkobiercy ustawowemu w przypadku jego powołania do dziedziczenia ustawowego. Celem zachowku jest zabezpieczenie interesów najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy nie zostali w sposób należyty zaspokojeni w drodze dziedziczenia bądź darowizn za życia spadkodawcy.

Komu należy się zachowek?

Zgodnie z treścią art. 991 KC do zachowku uprawnieni są zstępny (dzieci, wnuki, prawnuki) spadkodawcy, małżonek oraz jego rodzice. Zachowek co do zasady stanowi połowę wartości udziału jaki należny byłby uprawnionemu do zachowku w przypadku dziedziczenia ustawowego. Jeśli uprawniony do zachowku jest małoletni bądź trwale niezdolny do pracy zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego. 

Jak obliczyć wysokość zachowku?

Przy ustalaniu wysokości zachowku należy dokonać kilku czynności. Po pierwsze należy ustalić, kto na moment śmierci spadkodawcy wchodzi w krąg spadkobierców ustawowych, tak aby ustalić krąg osób uprawnionych do zachowku oraz wysokość należnego im w tej sytuacji udziału w majątku spadkowym. Po drugie należy ustalić wysokość zachowku, czy będzie to ½ czy 2/3 udziału spadkowego. W tym zakresie należy wziąć pod uwagę przepisy wskazujące na konieczność uwzględniania spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili. Nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Po trzecie należy ustalić wartość majątku spadkowego według stanu na moment otwarcia spadku a na moment dokonywania zapłaty zachowku. Tutaj kluczowa często pozostaje wycena nieruchomości wchodzących w skład majątku spadkowego. W postępowaniu sądowym często celem ustalenie tej okoliczności powoływany jest biegły rzeczoznawca majątkowy.

Czy przy ustalaniu wysokości zachowku dolicza się wysokość darowizn dokonanych przez spadkodawcę?

Przy ustalaniu wysokości zachowku dolicza się do wartości majątku spadkowego wszystkie darowizny dokonane przez spadkodawcę z wyjątkiem:

– drobnych darowizn przyjętych zwyczajowo w danych stosunkach, jak prezent urodzinowy, weselny itp. 

-darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.

Kiedy można domagać się wypłaty zachowku?

Obowiązek zapłaty zachowku pojawia w chwilą śmierci spadkodawcy i zawsze leży po stronie spadkobiercy, który nabył spadek. Jeśli uprawniony do zachowku nie może w całości uzyskać należnego mu zachowku od spadkobiercy może się domagać uzupełnienia należnego mu zachowku od osoby obdarowanej przez spadkodawcę za życia. Roszczenie o zapłatę zachowku przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu. Natomiast roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.

Zachowek jest roszczeniem pieniężnym, jednakże można sobie wyobrazić sytuację, iż w ramach rozliczenia się stron z tytułu zachowku dojdzie np. do przeniesienia własności nieruchomości bądź udziału w niej na rzecz uprawnionego do zachowku.  

Podsumowanie

Ustawodawca zadbał, aby osoby pominięte w testamencie mogły otrzymać część tego, co otrzymałyby, gdyby nie było testamentu. Kwestie zachowku stanowią skomplikowaną materią, wymagającą często wytoczenia powództwa przed właściwym sądem. Szukasz adwokata w Nowym Sączu, który udzieli Ci porady prawnej bądź poprowadzi Twoja sprawę spadkową? Zapraszam do kontaktu.

Przeczytaj także